top of page
Search
  • Daniel Santacruz

Edikto de Ekspulsion en ladino

Updated: Apr 17, 2022

Editor’s note: The Edict ordering the expulsion of Jews from the Crowns of Castile and Aragon, known also as the Alhambra Decree, was issued by the joint Catholic Monarchs of Spain (Isabella I of Castile and Ferdinand II of Aragon) on March 31, 1492.

This translation from Castilian into Ladino, or Judeo-Spanish, is by the late Selim Amado, brother of Rachel Amado Bortnick, founder of Ladinokomunita. Ms. Bortnick made it available to Kolsefardim.net on the occasion of the 530th anniversary of the Expulsion.

View of the Alhambra, a palace and fortress in Granada, Spain, where the Edict of Expulsion was issued on March 31, 1492..Photos: Istock.

El Rey Fernand i la Reyna Isabelle, por grasya de Dios, Rey i Reyna de Kastilya, Leon, Aragon i otras dominiones de la korona, al Prinsipe Juan, a los dukados, markizes, kontes, sacerdotes de la santa relijyon, los responsables pasados, los komandantes, lordes de los kastigos, kavalyeros, i a todos los Djudios, ombres i mujeres te todas edades, ia todos los kualos ke son konsernados por esta letra- salud i grasya sovre vozotros. Savesh muy bien ke en tierras de nuestro Reynado egzisten algunos Kristyanos malos i falsos ke se komportan komo Djudios i kometyeron el grande pekado de apostaziya enverso nuestra Santa kreyensia Katolika, la razon es por ke Djudios i Kristyanos estuvieron en kontakto en bivyendo uno al lado del otro. Es por esta razon ke en el anyo 1480 ordenimos ke los Djudios seyan aleshados i separados de las sivdades i lugares de nuestro payis, i ke les seyga dado kuartieres separados, esperando ke esta separasyon iva topar remedyo a a la mala influensa. i de mas, ordenimos ke una Inkuizisyon seyga establesida en estos lugares. En los dodje anyos ke la Inkuizisyon estuvo funksionan se topo a munchas personas kulpables de krimen enverso la kreensia i la Relijyon Kristyana. Aparte de esto, la Inkizisyon i otros manaderos mos embezaron ke el grande danyo echo por los Djudios a los Kristianos esta persistiendo, por ke estan kontinuando a tener konversasyones i estan kontinuando a komunikar kon los Djudios, akeyos Djudios ke miran de toda manera de azer danyo i meter en duvda nuestra santa kreyensia Katolika, mirando de azer aleshar Kristyanos kreyentes de sus kreyensyas. Estos Djudios embezan a estos Kristyanos sus seremoniyas i la observensya de sus Ley, azen sirkusir a sus kriaturas, les dan livros para ke orasyonen, les dizen kualos son los diyas de estar sin komer i se enkontran kon eyos para embezarles los kuentos eskritos en sus Ley, les avizan kuando ya esta vinyendo el Pesah i komo lo van a observar, en dandoles de este pan sin levadura kon komidas ke preparan segun sus seremoniyasi i los embezan de kualo kale ke se akaviden, de lo kes defendido, seyga en kozas de komer, seyga en otras kozas ke son demandadas de ser observadas por la Ley de Moshe, todo en dandoles a entender ke no ay otra ley o verdad aparte de sus Ley.

Esto salyo enmedyo de la forma la mas klara de las konfesyones i atorgamientos de estos Djudios i de akeyos ke fueron pervertidos i enganyados por eyos i ke kavzo muncho danyo i tuvo una influensya muy mala sovre nuestra santa kreensia Katolika. I por ke ya saviyamos ke el verdadero remedyo para estos danyos i difikultades es el kortar i defender toda forma de kontakto i komunikasyon entre estos Djudios kon los Kristyanos i en arondjandolos a eyos de todo lugar de nuestros reynados. Juntos kon esto, mirimos de abastarmos en ordenando ke estos Djudios seygan arondjados solamente de todas las sivdades i kazales i lugares de la Andalusia ande se entendio ke ayi fue ke los Djudios izyeron el mas grande danyo, i kreyendo ke esto iva abastar para ke los Djudios de otras sivdades, kazales i lugares en nuestros reynados i teritorios se dezvacheyen de kometir los pekados ke dishimos.

Ma porke fuimos informados ke ni esto, ni las justisyas ke fueron echas kon akeyos Djudios ke fueron topados muy kulpantes de estos krimenes i de arebashar nuestra santa kreyensia Katolika no sirvyeron a milizinar kompletamente , a empidir i a mejorear esta insulta i este menazo a la kreyensia i a la Ley del Kristyanizmo; i porke todos los diyas esta salyendo en medyo ke estos Djudios aumentan i kontinuan sus malas intensiones i sus grande danyo en kada lugar ande moran i ande avlan, I porke ya no kedo mas danyo ke no izyeron a muestra santa kreyensia, seyga a los ke Dios los guadro asta agora i seyga entre akeyos ke fueron enganyados por estos Djudios, lo ke kedo de azer agora a esta Santa Madre Eglisia es de adovar i de amenguar el grande danyo I trayer las kozas a sus estado de antes, porke si esto no se aze, siendo ke komo humanos semos flakos i frajiles, podemos yegar fasilmente a kayer enfrente de esta tentativa diabolika de los Djudios, ke no kedan de gerreyar kontra mozotros. Para esto kale ke la razon prinsipal despareska, lo ke kere dizir ke kale arondjado a estos dichos Djudios del Reynado. Porke kuando un krimen grave i desgustante es kometido por los miembros de un sierto grupo de personas, es razonavle ke este grupo seyga defendido i arrevatado, los chikos por los grandes seygan kastigados uno por el otro, i akeyos ke perverten, akeyos ke travan a malos kaminos a los buenos i a los onestos ke biven en las sivdades o en los kazales, i ke sus malisias seygan kontajiozas i agan danyo a otros, eyos deven ser aleshados i arondjados de entre la djente, mezmo si fueran razones menos graves, komo azer danyo al Estado, i no kere dicho por razones ke son krimenes muy grandes, danjerozos i kontajiozos komo los ke estamos viendo. Por esta razon, kon el konsejo i propozisyon de personas eminentes i kavalyeros de nuestro Reynado, i de djente de saveduria i konsiensia de nuestro Konsilio Superior, despues de munchas deliberasyones, fue akseptado i fue tomada la desizyon ke todos los ombres Djudios i todas las mujeres Djudias seygan ordenados de salir i irsen de nuestro Reynado i ke nunka seygan permitidos de boltar.

Court of the Myrtles, one of the main courts at the Alhambra,

Aparte de esto estamos ordenando por

este dekreto ke todos los Djudios i las Djudias de kualkera edad ke moran en nuestro payis i en nuestros teritorios, ke se vaygan kon sus ijos i ijas, sus servidores i sus parientes, grandes i chikos, de toda edad, a la fin del mez de Julio este anyo, i ke no seygan permitidos de boltar a nuestras tierras, ni mezmo pizar o dar un paso sovre eyas de una manera o de otra. Todo Djudio ke no se komportara segun este dekreto i ke se topara en nuestro Reynado i sus teritorios, o ke mirara de boltar al reynado en kualker forma, sera kastigado por muerte i todo lo ke le apartiene le sera konfiskado. En desparte, estamos ordenando ke ninguna persona en nuestro reynado, sin emportansa de situasyon o de nobleza eskonda, guadre, defenda a algun Djudio o Djudia ni avyertamente ni en sekreto, desde la fin del mes de Julio, en sus kazas o kualker lugar de nuestro Reynado, I ke akeya persona sera kastigada de pedrer todo lo ke poseda, tierras, kastilyos, i privilegios de hereditad.

Ansi ke los Djudios en kestion pueden disponer I azer lo ke keren de lo ke tienen en sus kazas i de lo ke les apartiene, en este tiempo ke les fue dado. Agora les estamos asegurando la proteksion real i la seguridad para ke asta la fin de Julio eyos puedan vender o trokar los muebles o lo ke posedan i otras kozas, o disponer de sus biene libremente segun eyos keren ; i ke en este tiempo ke les fue dado, ninguno es permitido de azerles a estos Djudios danyo, o injustisia o golpeyar a sus personas o a sus bienes, koza ke seria kontraryo a la djustisya, akeya persona meresera de ser kastigado komo akeyos ke azen danyo grande a la siguridad de nuestro reynado. De esta forma les estamos permetyendo a los Djudios ombres komo mujeres, de tomar sus bienes afuera de nuestros reynados, seyga por mar o seyga por tierra, kon kondisyon ke no se yeven kon eyos nada de oro o de plata, o dinero o ninguna otra koza ke es defendida de yevar afuera segun las leyes del reynado. Ansi es ke estamos ordenando a todos los konsejeros, djuzgos, avokatos, kavalieros, portadores del eskudo, ofisiales, la buena djente de la sivdad de Burgos i de otras sivdades I kazales de nuestros reynados i sus teritorios i a todos nuestros sivdadinos I djente de nuestra suditansa, ke observen i ke agan lo ke esta eskrito i kontenido en esta letra, i ke den todo sus ayudo i favor para ke lo ke esta ordenado seyga ekzekutido. Si no, eyos seran kastigados i apenados por la grasya soverena, i todos sus bienes i sus funksiones les seran konfiskados i seran apatronados por la kaza del estado real. I ansina esto deve vinir a la konosensia de todos i ninguno podra pretender ke no savia o no sintio. Estamos ordenando ke este dekreto seyga proklamado en todas las plasas I lugares de enkuentro en todas las sivdades, kazales i en todo lugar, i tambien enlas grandes sivdades I kazales de toda rejyon. Ke esto seyga echo por el apregonador de la sivdad en prezensya del enrejistrador publiko, i ke nada no seyga echo kontrariamente a lo ke esta ordenado, por pena de versen kastigados por la grasia soverana i de serles anulada toda funksion i ofisio, i la konfiskasyon de todos los bienes de los ke azen el kontrario. I de mas estamos ordenando ke la prova seyga trayida a la korte de la justisia, en forma de testimonio firmado onde sera dicho komo este dekreto fue aplikado.

Dado en esta sivdad de Granada en el treynta i uno de marso, en el anyo de muestro senyor Jesus-Kristo de 1492.


Sinyado,


YO el Rey YO la REYNA


Juan de Coloma, sekretario del Rey I de la Reyna, ke lo eskrivi kon orden de

nuestras Majestades.


YO Yohan de Coloma Secretario del Rey e de la Reyna Nuestros Seniores, la

fize escrivir por su Mandado, Rejistrada Bernal Diaz Almacan, Kanchelario.

48 views0 comments
bottom of page